Ο Φλομπέρ, στοιχειωμένος από το φάντασμα ” της ηλιθιότητας με τα χίλια πρόσωπα” τη βρίσκει όπου και αν κοιτάξει. Βρίσκει, εναντίον της, καταφύγιο στις αγνές χαρές της τέχνης και της σκέψης. Είπε: ” Κατάλαβα κάτι σημαντικό: Για τους ανθρώπους της ράτσας μας η ευτυχία είναι μόνο στο χώρο των ιδεών και πουθενά αλλού.” “Από που προέρχεται η αδυναμία σου;”  έγραψε σε ένα φίλο του. “Είναι επειδή γνωρίζεις τον άνθρωπο; Τι σημασία έχει;  Δεν είναι αλήθεια. ότι μπορείς  να ορίσεις μια εξαίρετη γραμμή εσωτερικής άμυνας που σε κρατάει έναν ωκεανό μακριά από το γείτονά σου;”.

Σε κάποιον με τον οποίον αλληλογραφούσε και παραπονιόταν πως είναι ανήσυχος και αηδιασμένος από όλα γύρω του: “Υπάρχει ένα συναίσθημα,” γράφει, ” ή μάλλον μια συνήθεια που φαίνεται ότι σου λείπει· το να διανοείσαι, η αγάπη για τη σκέψη. Θεώρησε τη ζωή, τα πάθη και τον εαυτό σου υποκείμενα διανοητικών ασκήσεων.” Και πάλι: ¨” Ο σκεπτικισμός δεν θα έχει καμιά πικρία, για θα σου φαίνεται πως παρακολουθείς την κωμωδία της ανθρωπότητας και θα σου φαίνεται πως η ιστορία διατρέχει το χρόνο μόνο για σένα”.

Ο Taine οδηγήθηκε από τη μισανθρωπική οπτική του για την ανθρωπότητα σε μια στωική και ασκητική αντίληψη για τη ζωή, το να θεωρεί τη διάνοια ως το καλύτερο άσυλο για να απομονωθεί, το να υπερασπίζεται τον εαυτό του από την παγκόσμια αισχρότητα, την παγκόσμια βλακεία και την παγκόσμια κοινοτοπία. Μία μοναδική αναλογία ενώνει τον Taine με το Φλομπέρ. Ο Taine ζητά από την επιστημονική έρευνα αυτό που ο Φλομπέρ ζητά από την τέχνη και τη σκέψη: ένα διανοητικό άλλοθι, ένα τρόπο διαφυγής από την πραγματικότητα της κοινωνίας.

Το συμπέρασμα είναι λογικό. Ο μισανθρωπικός πεσιμισμός υποθέτει ή προξενεί διανοητική απομόνωση. Για να  απεχθάνεται κάποιος διανοητικά τους ανθρώπους πρέπει να ξεχωρίσει τον εαυτό του από αυτούς, να τους βλέπει από απόσταση.  Πρέπει να έχει αφήσει το κοπάδι, να έχει φτάσει στην αντίληψη του Ντεκάρτ ” που ζει ανάμεσα στους ανθρώπους όπως ανάμεσα στα δέντρα στο δάσος”. “Είτε το θέλουμε είτε όχι, υπάρχει μια θεωρητική απομόνωση, ένα είδος διανοητικής αυτοκρατίας, η αδιαφορία ενός αριστοκράτη και ενός ερασιτέχνη “που αποσπά τον εαυτό του από όλα, ώστε να μπορεί να περιπλανιέται παντού.” (Taine)

Ας προσθέσουμε πως η καθαρή οπτική της μισανθρωπικής διανόησης, έχει μέσα της, κάτι το αριστοκρατικό. Το να αντιλαμβάνεται ως θέμα για την ειρωνεία της, τη συνηθισμένη και κοινή ανθρώπινη βλακεία σημαίνει να φέρεσαι χωρίς σεβασμό σε μια πρωταρχική κοινωνική αξία. Η βλακεία είναι η πρώτη ύλη των προκαταλήψεων χωρίς τις οποίες καμιά κοινωνική ζωή δεν είναι δυνατόν να υπάρξει. Είναι το τσιμέντο του κοινωνικού οικοδομήματος. “Η βλακεία”, λέει ο δόκτορ Τρουμπλέ του Ανατόλ Φράνς, ” είναι το πρώτο καλό μιας εν τάξει κοινωνίας”. Οι κοινωνικές συμβάσεις επιβιώνουν εξαιτίας μιας γενικευμένης βλακείας που τυλίγει, υποστηρίζει, εγγυάται, προστατεύει και καθαγιάζει τη βλακεία των ατόμων. Γι’ αυτό το λόγο η κριτική, ειρωνική και πεσιμιστική ιδιοφυΐα είναι ένα κοινωνικό διαλυτικό. Είναι άσχετη με αυτό που είναι κοινωνικά σεβαστό: τη μετριότητα και τη βλακεία. Επιτίθεται στο σεβασμό και την ευπιστία, τα συντηρητικά συστατικά της κοινωνίας.

Κείμενο του Γάλλου ατομικιστή Georges Pallante, γραμμένο το 1914 στο Παρίσι.

Πηγή στα αγγλικά: http://individualistanarchism.blogspot.gr/2009/10/misanthropic-pessimism-by-georges.html

Μετάφραση στα ελληνικά: A-politiko, Parabellum.

Μπορείτε να κατεβάσετε ολόκληρο το κείμενο από εδώ: https://files.espiv.net/file.php?h=Rjrwo

Ο πεσιμισμός που θέλουμε να μελετήσουμε τώρα, είναι αυτός που αποκαλούμε μισανθρωπικό πεσιμισμό. Αυτός δεν προκύπτει από μια εξοργισμένη και υποφέρουσα ευαισθησία, αλλά  από μια νηφάλια διάνοια που εξασκεί την κριτική της οξυδέρκεια στην κακή πλευρά του είδους μας.Ο μισανθρωπικός πεσιμισμός εμφανίζεται χοντρικά ως μια ιδεολογία οικουμενικής απάτης αλλά και ηλιθιότητας ∙ οικουμενικής πεζότητας αλλά και εξαχρείωσης.  Ως το ανελέητο ζωγράφισμα ενός κόσμου με κρετίνους και απατεώνες, βλάκες και ηλίθιους.

Ο χαρακτήρας του εμφανίζεται ως μια οικουμενική ψυχρότητα, μια ηθελημένη απάθεια, μια απουσία συναισθηματισμού που τον διακρίνει από τον ρομαντικό πεσιμισμό, τείνοντας μόνιμα προς την απελπισία ή την εξέγερση. Η άφωνη απελπισία του Vigny, είναι πιο θλιβερή από μια κραυγή πόνου. Στον Στίρνερ βρίσκουμε μια ξέφρενη έμφαση στην εξέγερση, ενώ στον Σοπενχάουερ ένα τραγικό αίσθημα του πόνου του κόσμου και μια απέλπιδα έκκληση προς το κενό. Όσο για τον μισανθρωπικό πεσιμιστή, δεν παραπονιέται. Δεν ερμηνεύει την ανθρώπινη κατάσταση ως τραγική, δεν εξεγείρεται ενάντια στο πεπρωμένο. Παρατηρεί με περιέργεια τους σύγχρονούς του, αναλύει δίχως έλεος τα αισθήματα και τις σκέψεις τους, διασκεδάζει με τη θρασύτητα, τη ματαιότητα, την υποκρισία ή την ασυνείδητη κακία τους, την πνευματική και ηθική τους αδυναμία. Δεν είναι πλέον ο ανθρώπινος πόνος ούτε κι η αρρώστια του να ζει κανείς, που σχηματοποιεί την ουσία αυτού του πεσιμισμού, αλλά μάλλον η ανθρώπινη κακία και βλακεία. Ένα από τα αγαπημένα μοτίβα του πεσιμισμού αυτού, θα μπορούσε να είναι αυτή η γνωστή φράση : «Το πιο ανόητο ζώο είναι ο άνθρωπος».

Η ανοησία στην οποία ιδιαίτερα στοχεύει ο πεσιμισμός αυτός, είναι αυτή η γεμάτη θρασύτητα και υποκρισία ανοησία, που μπορούμε να αποκαλέσουμε δογματική ανοησία, αυτή η ιερή και δογματική ανοησία που εξαπλώνεται στο πεδίο των κοινωνικών δογμάτων και τελετουργιών, στην κοινή γνώμη και τα ήθη/έθιμα, που αυτο-αγιοποιείται και αποκαλύπτει μέσω της οπτικής της στην αιωνιότητα, εκατοντάδες αξιολύπητες και γελοίες προκαταλήψεις.  Ενώ ο ρομαντικός πεσιμισμός προκύπτει από την ικανότητα κάποιου να υποφέρει και να βλαστημά, ο μισανθρωπικός πεσιμισμός προκύπτει από την ευχέρεια να κατανοεί και να περιφρονά. Είναι ο πεσιμισμός του πνευματώδους, ειρωνικού και υπερόπτη παρατηρητή. Προτιμά έναν περιπαικτικό παρά έναν ασήμαντο και τραγικό τόνο συζήτησης. Ένας Σουίφτ που συμβολίζει τη ματαιότητα των ανθρώπινων διαμαχών στη σταυροφορία των μεγάλων και μικρών σκοπών, ένας Βολταίρος που κοροϊδεύει τη μεταφυσική ανοησία του  Pangloss και την ανόητη απλοϊκότητα του Candide (σ.τ.μ.-τα δύο αυτά ονόματα είναι ήρωες του Βολταίρου από το έργο του “Candide”)˙ ένας Benjamin Constant που στέλνει στο Red Notebook και το         Journal Intime τις επιγραμματικές παρατηρήσεις του για την ανθρωπότητα και την κοινωνία· ένας Σταντάλ του οποίου το έργο “ημερολόγιο και ζωή του Ανρί Μπρουλάρ” περιέχει τόσο πολλές μισανθρωπικές παρατηρήσεις για την οικογένειά του, τις σχέσεις , τους προϊστάμενους, τον περίγυρό του˙ ένας Μεριμέ (γάλλος δραματουργός, ιστορικός , αρχαιολόγος και συγγραφέας, 1803-1870) φίλος και μιμητής του Σταντάλ στην ειρωνική παρατήρηση της ανθρώπινης φύσης ένας Φλομπέρ που επιτίθεται στην βλακεία των υποχείριών του Frederic Moureau και Bouvard, και του Πεκουσέ˙ ένας Ταιν (γάλλος κριτικός και ιστορικός) στο “Thomas Graindorge” ˙ ένας  Challemel-Lacour (γάλλος πολιτευτής του 19ου αιώνα) έργο του “σκέψεις ενός πεσιμιστή”, όλα αυτά μπορούν να εκληφθούν ως οι αντιπροσωπευτικοί τύποι αυτής της υπεροπτικής, χαμογελαστής και περιφρονητικής σοφίας.

Στην πραγματικότητα, ο πεσιμισμός αυτός δεν είναι ξένος για λίγους από τους διανοητές που κατατάξαμε στον ρομαντικό πεσιμισμό, καθώς οι διάφοροι τύποι πεσιμισμού έχουν σημεία επαφής και αλληλεπίδρασης. Σοπενχάουερ και Στίρνερ έχουν επίσης εξασκήσει τον ειρωνικό τους οίστρο πάνω στην ανθρώπινη ηλιθιότητα, αλαζονεία κι ευπιστία.  Δε βρίσκει όμως κανείς σε αυτούς μια καθαρή μορφή του μισανθρωπικού πεσιμισμού. Παραμένει υποταγμένος στον πεσιμισμό του πόνου, της απόγνωσης ή της εξέγερσης,  στο συναισθηματικό πάθος ως χαρακτηριστικό γνώρισμα του ρομαντικού πεσιμισμού. Ο μισανθρωπικός πεσιμισμός θα μπορούσε ίσως να αποκαλείται ρεαλιστικός πεσιμισμός : στην πραγματικότητα, σε περισσότερους από έναν απ’ τους αντιπροσώπους του (Σταντάλ, Φλομπέρ) αυτό προκύπτει από εκείνο το πνεύμα ακριβούς, λεπτομερούς και ανελέητης παρατήρησης, από το ενδιαφέρον για αντικειμενικότητα και απάθεια που εμφανίζονται μεταξύ των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της αισθητικής του ρεαλισμού. Επιβεβαιώνει ο μισανθρωπικός πεσιμισμός τη θέση σύμφωνα με την οποία ο πεσιμισμός τείνει να γεννήσει τον ατομικισμό; Αυτό δεν είναι βέβαιο.  Ανάμεσα στους διανοητές που προαναφέραμε, υπάρχουν βεβαίως κάποιοι που ούτε συνέλαβαν ούτε εξάσκησαν τη στάση της εθελούσιας απομόνωσης που αποτελεί τον ατομικισμό.  Παρόλο που δεν είχαν ψευδαισθήσεις για τους ανθρώπους, δεν έφυγαν από την κοινωνία τους. Δεν τους κράτησαν σε μια απόσταση περιφρόνησης.  Δέχτηκαν να ανακατευτούν μαζί τους, να ζήσουν τις ζωές τους ανάμεσά τους. Ο Βολταίρος ήταν η ενσάρκωση της κοινωνικότητας. Ο Σουίφτ ένας σκληρός φιλόδοξος άνθρωπος, δεν είχε τίποτα από τη μοναχική φύση του Όμπερμαν και του Βινύ. Υπάρχουν όμως αρκετοί μεταξύ των μισανθρωπικών πεσιμιστών που προαναφέραμε, ιδιαίτερα ο Φλωμπέρ και ο Ταιν, που εξάσκησαν, θεωρητικοποίησαν και πρότειναν την πνευματική απομόνωση, την υποχώρηση της σκέψης προς το ίδιο της το εσωτερικό, ως τη μόνη πιθανή στάση για κάποιον που έχει οποιοδήποτε είδος εκλεπτυσμένης σκέψης και ευγένειας στην ψυχή, σε αυτόν τον κόσμο της μετριότητας και της κοινοτοπίας.

Κείμενο του Γάλλου ατομικιστή Georges Pallante, γραμμένο το 1914 στο Παρίσι.

Πηγή στα αγγλικά: Misanthropic Pessimism by Georges Pallante, Internet Archive of Individualist Anarchy

Μετάφραση στα ελληνικά: A-politiko / Parabellum