Αναδημοσίευση από το μπλογκ http://www.amesoslogoskaidrasi2.blogspot.com
Η θεωρία συνιστά το «σημείο 0», απ’ όπου το φαινόμενο της ζωής περνά από το κατώτερο στάδιο της απλής οργάνωσης στο ανώτερο στάδιο της αυτο-οργάνωσης. Η συνείδηση προκύπτει ακριβώς στο στάδιο της αυτο-οργάνωσης, μέσα από το πρωταρχικό θεωρητικό σύστημα.
Λέγοντας πρωταρχικό θεωρητικό σύστημα, εννοούμε απλά, διαισθητικά – ακόμη και αντανακλαστικά ή αυτοματικά – γνωστικά σχήματα, τα οποία όμως έχει αναγνωρίσει η συνείδηση, τα έχει επαληθεύσει με την επανάληψη και τα έχει κωδικοποιήσει σε απλές προτάσεις.
Παραδείγματος χάρη, αίφνης, αντιλαμβάνομαι πως εάν τρίψω μια πέτρα πάνω σε κάποια άλλη μπορεί να βγει από αυτήν την τριβή μια σπίθα. Εάν η συνείδησή μου είναι αυτο-οργανωμένη-κι όχι απλώς οργανωμένη-τότε είναι βέβαιο πως το φαινόμενο αυτό κάποια στιγμή οπωσδήποτε θα το αντιληφθώ ακριβώς.
Αφού το αντιληφθώ, το επόμενο βήμα είναι να εξακριβώσω εάν η σπίθα αυτή προέκυψε τυχαίως και άπαξ ή μπορεί να επαναληφθεί εσκεμμένως.
Το λογικό βήμα της σκέψης μου από το τυχαίο στο εξεπιτούτου, αποτελεί ακριβώς την πρώτη θεωρητική σπείρα που προκύπτει από την παρατήρηση.
Επομένως, η βάση της απλής πρωτόλειας θεωρίας είναι η παρατήρηση, η οποία αναγκάζει τη συνείδηση να στραφεί προς το φαινόμενο.
Το αμέσως επόμενο βήμα είναι το θεωρητικό μέρος∙ δηλαδή, το περιεχόμενο που προκύπτει από τη διαχείριση αυτής της παρατήρησης, πράγμα που συνεπάγεται αναβάθμιση και μετασχηματισμό της (αυτο)συνειδησίας.
Η αναβάθμιση αυτή δεν επιτυγχάνεται δίχως τη δράση και την ανάδραση (το στοχασμό και τον αναστοχασμό) της νόησης. Τώρα δα διηγηθήκαμε ακριβώς τον γενετικό κώδικα της θεωρίας.
Ο φιγουροπρακτικισμός…
Αν τώρα αγνοήσουμε αυτήν την τροφοδότηση και ανατροφοδότηση (feedback) της νόησης είμαστε φιγουροπρακτικιστές. Τι είναι όμως αυτός ο φιγουροπρακτικισμός;
Όταν παίζω εν ου παικτοίς, που σημαίνει ότι ασχολούμαι με σοβαρά πράγματα αλλά με α-σόβαρο τρόπο, δεν είμαι παρά ένας πρακτικιστής που θέλω να προβληθώ. Αναγνωρίζομαι κοντολογίς ως φιγουρατζής του πρακτικισμού ή ως πρακτικιστής της φιγούρας.
Τούτοι λοιπόν είναι τόσο πολύ «ακτιβιστές», ώστε ξεπερνούν ακόμη και τον ακτιβισμό του φωτός. Τρέχουν δηλαδή με μεγαλύτερη ταχύτητα από το φως. Προλαβαίνουν, ας πούμε, εάν είναι κλειδωμένοι μέσα σε ένα δωμάτιο να βγουν απ’ αυτό πριν ξεκλειδώσουν. Αποφεύγουν και την ελάχιστη σκέψη γιατί, λέει, είναι…θεωρητική.
Οφείλουμε όμως να αναγνωρίσουμε στους φιγουροπρακτικούς πως εκτοξεύουν πολύ πλατιά και περιεκτικά συνθήματα. Δίχως πλάκα, υπάρχουν συνθήματα σε πορείες που αρχίζουν να εκπέμπονται στον αέρα, και όταν τελειώνουν, η πορεία έχει λήξει ήδη προ πολλού.
Τέλος, τούτοι οι πρακτικιστές, «τα χώνουν» παντού και πάντα – τα πάντα όλα – ενώ καταφέρνουν κάτι το ακατόρθωτο: κατά τη διάρκεια που «γκρεμίζουν τον καπιταλισμό» με τις δυναμικές τους ενέργειες, ανακαλύπτουν ξαφνικά πως γκρεμίζουν τα ερείπια που έχει αφήσει πίσω του εσκεμμένα ο ίδιος ο καπιταλισμός, αφού έχει ήδη μετακομίσει σε καινούρια, υπερσύγχρονα δώματα.
Τους λείπει, φαίνεται, η θεωρία.
…και το κούτσουρο του θεωρητικισμού
Είναι πολύ πιθανό το ανθρώπινο ον – απ’ όσο θυμάται τον εαυτό του – να ταλανίζεται διαρκώς, πατώντας συγχρόνως πάνω σε δύο βάρκες. Στη βάρκα της μικροαστικής φιγουροπρακτικής (που μόλις προηγουμένως αναφέραμε) και στη βάρκα της ανόητης λογοδιάρροιας, της προπετούς ανάλυσης.
Και εξηγούμαστε ορθά-κοφτά
Η ανόητη λογοδιάρροια κωδικοποιείται σε σύντομες ή μακροσκελείς κυκλικές αναλύσεις, που συνήθως κάνουν λήψη του ζητουμένου.
Η διαβόητη λήψη του ζητουμένου αποτελεί κατάρα, επειδή μπορεί να διδάξει μόνο όσους είναι ήδη προσήλυτοι.
Το να λαμβάνεις το ζητούμενο είναι σάμπως να υποθέτεις στην επιχειρηματολογία σου ακριβώς ό,τι προσπαθείς να αποδείξεις μέσω αυτής.
Τρανταχτό παράδειγμα: Θέλω, ας πούμε, με την επιχειρηματολογία μου να δείξω πως η επιστροφή στη φύση είναι κομμουνισμός, επειδή το μέλλον του ανθρώπου είναι ο κομμουνισμός. Έτσι καταστρώνω μια ολάκερη θεωρία η οποία στρέφεται γύρω από την εξής πυρηνική επιχειρηματολογία:
1) Το μέλλον του ανθρώπου είναι ο κομμουνισμός.
2) Η επιστροφή στη φύση είναι το μέλλον του ανθρώπου. (υπόθεση)
3) Άρα, Η επιστροφή στη φύση είναι ο κομμουνισμός.
Τούτο το επιχείρημα λέμε πως λαμβάνει το ζητούμενο. Υποθέτει δηλαδή κάτι καίριο και ζωτικό που συνιστά αντικείμενο διαφωνίας. Όποιος θεωρεί πως η επιστροφή στη φύση είναι ανέφικτη – είτε επειδή είναι ουτοπική, και κινείται προς την αντίθετη φορά του βέλους του χρόνου, είτε επειδή απλά δεν συμφωνεί με μια τέτοια προοπτική- αποκλείεται να ασπαστεί τη συγκεκριμένη επιχειρηματολογία.
Συνεπώς μπορεί να πείσει μόνο τους ήδη πεπεισμένους.
Συναφή εκδοχή τη λήψης του ζητουμένου είναι η κυκλικότητα της διατύπωσης που «ζητεί την ερώτηση», εννοώντας αυτό που μας παραπέμπει σε μια ακόμη ερώτηση.
Λαμπρό παράδειγμα: Κάποιοι λένε «την κρίση να πληρώσει η πλουτοκρατία». Και κάποιος τώρα θα μπορούσε να αποκριθεί: «Αυτό ζητεί την ερώτηση: τι θα κάνουμε εάν η πλουτοκρατία αρνηθεί να πληρώσει την κρίση;» (άλλωστε δουλειά της δεν είναι να πληρώνει τις κρίσεις αλλά να τις δημιουργεί…αλλά δεν ήξερες, δεν ρώταγες;)
Δυστυχώς τέτοιες πομφόλυγες και τέτοια φληναφήματα συμπηγνύονται, ουκ ολίγες φορές, σε «θεωρητικές αναλύσεις», οι οποίες τη μόνη αίσθηση που αφήνουν είναι ο ξύλινος λόγος και ο μίζερος θεωρητικισμός.
Αυτούς τους θεωρητικούς της δεκάρας μπορούμε να τους δούμε τόσο ως κούτσουρα της θεωρίας όσο και ως θεωρητικούς του κούτσουρου. Τούτοι, σε αντίθεση με τους φιγουροπρακτικούς, αποφεύγουν κάθε ακτιβισμό, γιατί λένε ότι όταν κάποιος κινείται δεν μπορεί να σκεφτεί…
Οι πρακτικικιστές της φιγούρας και οι θεωρητικοί του κούτσουρου δεν είναι παρά οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Επιμύθιο
Αν λοιπόν ο πρακτικιστής της φιγούρας αγνοεί το βήμα της τροφοδότησης και ανατροφοδότησης (feedback), ο θεωρητικός του κούτσουρου κάνει ακριβώς το ανάποδο: επιμηκύνει αυτό το επόμενο βήμα της θεωρίας, με αποτέλεσμα να μένει έξω από την εφαρμογή της. Είναι θεωρητικιστής, μορμολύκειο δηλαδή της θεωρίας.
Τόσο ο πρακτικιστής όσο και ο θεωρητικιστής απέχουν παρασάγγας από την ίδια την Κριτική Σκέψη.
Η Θεωρία δεν αποδεικνύεται∙ μόνο επαληθεύεται ή διαψεύδεται.
Όσο οι έγκυρες θεωρίες επεκτείνονται τόσο αυτές προσπορίζονται περισσότερες προτάσεις, αρχές, υποθέσεις και ιδέες και μετατρέπονται σε κοσμο-θεωρίες. Ετούτες όμως δεν προκύπτουν με παρθενογένεση ούτε από τον ουρανό. Ξεκινούν από την παρατήρηση και διεκπεραιώνονται, μέσω της αντίληψης και της διαίσθησης, με αφαιρέσεις και γενικεύσεις-που είναι οι βασικές αρχές της νόησης-σε μεγάλες συνθέσεις.
Από το απλούστατο ως το πιο σύνθετο, η αναγωγή της ανθρώπινης σκέψης και δράσης έχει ως φορέα το συλλογισμό, άρα την ίδια τη θεωρία.
Θεωρία και Πράξη είναι άρρηκτα συνυφασμένες. Ο διαχωρισμός τους αποτελεί έναν ακόμη διχασμό, που οφείλεται εξ αντικειμένου στη συγκατοίκηση των διαχωρισμών πλούσιος-φτωχός / μορφωμένος-αμόρφωτος.